SỰ THẬT THÚ VỊ VỀ LOÀI SAM BIỂN

Nếu các bạn nghe đến câu “Dính với nhau như sam” thì các bạn có biết Sam là loài vật nào không? Con sam biển có hình thù lạ mắt với lớp vỏ cứng như mai cua, mình tròn dẹt, đường kính khoảng một gang tay (20 cm), dưới bụng có 8 chân càng nhỏ, bơi rất chậm và bò như cua… và nhiều đặc điểm kì lạ sẽ được giới thiệt trong bài viết này Phân loại khoa học:

Giới (regnum) Animalia Ngành (phylum) Arthropoda Phân ngành (subphylum) Chelicerata Lớp (class) Xiphosura Bộ (ordo) Xiphosurida Họ (familia) Limulidae Chi (genus) Tachypleus Loài (species) T. tridentatus

Về mặt phân loại học, sam biển là một họ sinh vật (họ là bậc phân loại giữa bậc và chi) trong ngành chân khớp. Tên khoa học của họ là Limulidae. Cái tên này bắt nguồn từ từ limulus, có n ghĩa là “sự yêu cầu” trong tiếng Latinh. Limulidae là họ sống duy nhất theo thứ tự của Xiphosura.

Thức ăn: Giun, xác, tảo và cá chết

Đời sống cộng đồng: Sống đơn độc

Funfact: Con sam đã sống trong khoảng 450 triệu năm trước.

Mối đe dọa lớn nhất: Sự phá hủy môi trường sống

Điểm đặc biệt nhất: Sam có lớp vỏ cứng hình móng ngựa (Nước ngoài gọi loài này là Horseshoe crab – Cua móng ngựa)

Thời gian mang thai: Vài tuần

Môi trường sống: Vùng nước ven biển

Thiên địch: Cá mập, cá sấu, rùa biển và chim biển

Chế độ ăn: Động vật ăn tạp

Môi trường sống: Toàn cầu,

Màu: Nâu, xám, màu xanh lá

Vòng đời: Lên đến 20 năm

Cân nặng: Lên đến 5kg

Chiều dài: Lên đến 1m

CÁC LOÀI SAM BIỂN

Chỉ có bốn loài động vật này hiện đang sống trên thế giới. Thật kỳ lạ, những loài này trải dài trên ba chi khác nhau. Một chi đã tuyệt chủng thứ tư được biết đến từ hồ sơ hóa thạch. Có sự khác biệt nhỏ về màu sắc, hình dạng và hành vi.

Sam Đại Tây Dương hoặc Châu Mỹ: Là loài duy nhất đặc hữu của Bắc Mỹ, có thể tìm thấy ở vùng biển ngoài khơi Bờ Đông Hoa Kỳ và Vịnh Mexico.

Sam rừng ngập mặn: Còn được gọi là sam đuôi tròn, loài này sống ở vùng biển và vùng nước lợ của Ấn Độ và Đông Nam Á.

Sam Ấn Độ: Loài này cũng sinh sống trên một dải lãnh thổ giữa Ấn Độ và Philippines.

Sam ba gai, sam đuôi tam giác: Đặc hữu của vùng lãnh thổ trải dài giữa Nhật Bản và Đông Nam Á, loài này được đặt tên theo ba phần khác biệt của xương sống. Nó hiện được xếp vào loại có nguy cơ tuyệt chủng.

ĐẶC ĐIỂM LOÀI SAM BIỂN

Sam rõ ràng được đặt tên từ chiếc mai tròn gắn trên thân của nó. Nó thực sự được cấu tạo từ một vật liệu dựa trên carbohydrate gọi là chitin, chất này cũng được tìm thấy trong vảy cá và thành tế bào của nấm.

Cơ thể  thực sự bao gồm ba phần chính, một số phần ẩn bên dưới lớp vỏ. Phần lớn nhất là mai. Phần tiếp theo là opisthosoma nhỏ hơn hoặc bụng. Cuối cùng là phần thứ ba là phần gai nhọn nhô ra như đuôi. Từng bộ phận được hàn với nhau giống như bản lề. Con vật này có sáu cặp chân cộng với một đôi phần phụ giảm. Cặp chân đầu tiên có một chức năng cụ thể. Nó vươn ra và tóm lấy con mồi như những bàn tay nhỏ bé. Các cặp còn lại xé nhỏ thức ăn bằng các hình chiếu nhỏ và đưa lên miệng. Chúng cũng cho phép sinh vật đi dọc mặt đất. Chúng có 5 cặp mang nằm ngay sau chân phục vụ cho mục đích hô hấp và bơi lội. Tùy thuộc vào loài, sam khoảng từ 30com đến 1m và trung bình nặng tới 5kg. Con cái trải qua nhiều lần lột xác hơn và do đó có xu hướng lớn hơn con đực. Con đực cũng có một cái “móc” để bám vào con cái để giao phối.

PHÂN BỐ LÃNH THỔ, DÂN SỐ VÀ MÔI TRƯỜNG SỐNG

Những loài động vật này sinh sống ở vùng biển Ấn Độ, Đông Á và bờ biển Đại Tây Dương của Hoa Kỳ xung quanh các cửa sông nơi nước ven biển gặp sông và suối. Chúng di chuyển chậm rãi dọc theo đáy biển, nhặt bất cứ con mồi nào có thể tìm thấy. Mặc dù tồn tại hàng trăm triệu năm, sam hiện đang chiến đấu để giành lấy sự sống của mình.

Đã từng có thời gian thịnh vượng trong khu vực phân bố của nó, nhưng hiện nay đã biến mất tại nhiều nơi, do sự phá hủy môi trường tự nhiên sinh ra do sự phát triển của đô thị và ô nhiễm biển. Các bãi biển sạch và không ô nhiễm là cực kỳ cần thiết cho sự sinh tồn của loài này, do đây là nơi sam trưởng thành sinh đẻ cũng như là nơi sống của sam non.

Ví dụ, loài sam Mỹ hiện được Sách đỏ IUCN xếp vào loại dễ bị tuyệt chủng. Do mất môi trường sống do sự phát triển ven biển và sự ăn thịt của con người và các loài động vật khác, ước tính số lượng đã giảm khoảng 90% kể từ những năm 1990. Loài sam ba gai ở Đông Á hiện đang bị đe dọa tuyệt chủng do áp lực về dân số. Hai loài còn lại không có đủ dữ liệu để đưa ra quyết định đầy đủ về tình trạng bảo tồn của chúng.

Tachypleus tridentatus là loài sam duy nhất tồn tại ở Nhật Bản và nó được bảo vệ như là tài sản quốc gia, nhưng sự suy giảm rõ nét về số lượng đang diễn ra trong những năm gần đây do hậu quả của sự phá hủy môi trường sống và ô nhiễm biển.

THIÊN ĐỊCH

Những động vật này ăn giun, trai, tảo và cá chết dọc theo đáy biển. Nó là sinh vật tiêu thụ quan trọng của đại dương bằng cách kiểm soát quần thể con mồi. Do có lớp vỏ cứng và bảo vệ nên sam có khả năng phòng thủ phong phú trước hầu hết các loài săn mồi. Chỉ có cá mập, cá sấu và rùa biển mới có khả năng nứt mai. Tuy nhiên, những quả trứng rất dễ bị tổn thương lại là nguồn thức ăn quan trọng cho một số loài chim biển mà thời gian di cư của chúng trùng với mùa sinh sản của sam biển.

SINH SẢN VÀ VÒNG ĐỜI

Các nghiên cứu cho thấy sam sinh sản trong các môi trường sống khác nhau. Các dải cát tại khu vực có thủy triều hoặc các lạch nước ngọt là môi trường lí tưởng.

Mùa sinh sản của sam diễn ra giữa mùa xuân và mùa hè, khi nó di cư đến những vùng nước nông hơn gần các bãi cát, thường là vào mùa xuân thủy triều lên cao. Những con đực sẽ bám vào những con cái và tạo thành cặp ngoại quan bằng cách cùng nhau bò dọc bãi biển về phía tổ. Nhưng ngay cả những con đực thiếu một người bạn đời cụ thể cũng có thể có cơ hội thụ tinh một số trứng. Con cái đẻ tới 120.000 trứng trong một cái ổ với số lượng vài ngàn quả mỗi lần để con đực thụ tinh. Người ta thường ví “dính lấy nhau như Sam” vậy, nên thường người ta bắt được cả đôi Sam.

Sau khi đẻ trứng, sam cái bò đi nơi khác, để lại cái tổ nông không được chăm sóc. Các loài ăn thịt và điều kiện tự nhiên sẽ quyết định tỷ lệ sống sót/thiệt hại của trứng, ấu trùng cũng như sam con. Do vậy, chỉ một tỷ lệ nhỏ trứng sam có thể phát triển thành sam. Ấu trùng con nở sau vài tuần và sau đó trải qua một số giai đoạn biến đổi.

Các thí nghiệm cũng cho thấy sam không thể duy trì sự phát triển bình thường của phôi thai và sam non khi bị phơi nhiễm dầu và các hydrocacbon clo hóa. Vì thế, sự ô nhiễm có nguồn gốc từ con người hiện nay là nguyên nhân chính làm suy giảm quần thể sam.

Trong giai đoạn đầu, ấu trùng con nhỏ (kích thước không quá vài mm) không có đuôi và sống nhờ noãn hoàng. Nhiều trong số chúng chọn ở gần bãi biển trong mùa đông đầu tiên. Trong giai đoạn thứ hai, ấu trùng con bắt đầu mọc đuôi và học cách bơi. Trong giai đoạn thứ ba, ấu trùng bắt đầu lột xác lớp vỏ bọc bên ngoài và dần dần phát triển thành một cá thể trưởng thành. Phải mất khoảng 16 lần lột xác hoặc khoảng 9 đến 12 năm để đạt được sự trưởng thành giới tính hoàn toàn. Tuổi thọ khoảng 20 năm trong tự nhiên. Người ta cũng thấy rằng mỗi cặp sam làm tổ đều sinh sống kiểu một đôi và chúng sống cùng nhau cho đến hết đời.

ẨM THỰC TỪ SAM

Nhắc đến Sam biển, nhiều người liên tưởng ngay đến một trong những món hải sản độc đáo và khá kỳ công trong việc chế biến. Sam được bán tại chợ và ăn như một loại hải sản tại Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Malaysia, Việt Nam và những khu vực khác trong vùng này. Tất cả ba loài sam châu Á đều được người dân trong khu vực này coi là đặc sản. Sam cái được đánh giá cao hơn vì trứng và nhiều thịt. Cả một con Sam chỉ lấy riêng phần bụng và phần trứng, tránh không để ruột và gan Sam bị vỡ. Sau khi đã được sơ chế hoàn chỉnh, Sam có thể trở thành nguyên liệu của rất nhiều món hấp dẫn và bổ dưỡng như chân Sam xào chua ngọt, gỏi Sam, Sam xào sả ớt, trứng Sam chiên giòn, sụn Sam nướng, Sam bao bột rán, Sam xào miến…món nào ăn cũng đều hấp dẫn.

Ngoài là một loại hải sản ngon có tiếng, máu Sam còn rất có giá trị, nhất là trong y học. Máu sam biển không chứa hemoglobin, thay vào đó chúng chứa hemocyanin nên có màu xanh. Khi các mầm bệnh, vi khuẩn xâm nhập vào, máu sam biển sẽ đông lại rất nhanh. Theo giới nghiên cứu, chất lỏng này cực có giá trị trong nghiên cứu dược lý học để giúp phát hiện chất độc trong ứng dụng y tế. Và đặc biệt, các loại thuốc chúng ta sử dụng ngày nay hầu hết đều được thử nghiệm với máu sam biển.

THƯ VIỆN ẢNH VỀ LOÀI SAM

Một số hình ảnh về loài động vật thú vị này:

Với đặc điểm là lớp vỏ bảo vệ to lớn, sam là một ví dụ điển hình về hóa thạch sống. Điều này có nghĩa là con sam hiện đại là di tích của một loài động vật chân đốt cổ đại có tổ tiên tiến hóa kéo dài gần 450 triệu năm. Điều này không có nghĩa là cùng một loài đã tồn tại suốt thời gian này, nhưng cấu trúc cơ thể của chúng đã được chứng minh là có khả năng sinh tồn hiệu quả đến mức nó ít thay đổi kể từ khi tiến hóa ban đầu. Họ loài sam vẫn tiếp tục tồn tại khi các loài động vật khác đã chết, nhưng hoạt động của con người đã làm giảm đáng kể số lượng của chúng.

FUNFACT VỀ LOÀI SAM

• Bất chấp cái tên, loài động vật này không thực sự là cua hay thậm chí là động vật giáp xác. Nó có quan hệ họ hàng gần hơn với các loài thuộc lớp nhện như bọ cạp và nhện. Nó cũng là họ hàng xa của loài ba ba đã tuyệt chủng.
• Mai của sam thường được bao phủ bởi các sinh vật nhỏ di chuyển nhờ và sống kí sinh.
• Giải Nobel Y học năm 1967 được trao cho nghiên cứu về sự phát triển và chức năng của mắt. Các nhà nghiên cứu đã xem xét bằng mắt của nhiều sinh vật khác nhau, bao gồm cả sam
• Thịt sam đôi khi được dùng làm mồi câu cá.
• Sam trải qua nhiều lần lột xác khác nhau trong suốt vòng đời của nó, thường là mỗi lần lớn dần về kích thước.